In de Synagoge van Zwolle is sinds 2016 sprake van grote vochtproblemen, met name in de Heilige Ark waarin normaliter de Torarollen bewaard worden. Deze problemen zijn zo erg dat het textiel onder bepaalde omstandigheden vochtig is en er zelfs plasjes water op de houten planken ontstaan. Wanneer dit vocht vervolgens weer opdroogt blijft er een witte waas van “kristallen” op het oppervlak achter.
Het Rijkserfgoedlaboratorium is gevraagd om te onderzoeken of de witte waas te maken heeft met vroeger gebruikte bestrijdingsmiddelen of dat het om zouten gaat, die mogelijk vocht aantrekken of juist uitbloeien vanwege het vocht. Daarnaast is gevraagd mee te denken over de mogelijke oorzaak van dit vochtprobleem.
De samenstelling van de monsters van de witte waas blijkt niet eenduidig. De monsters lijken sterk gecontamineerd met oppervlaktevuil en/of materialen waarmee het houten oppervlak behandeld is. De “kristallen” op de oppervlakken lijken hoofdzakelijk uit calciumchloride te bestaan. Daarnaast is in drie monsters een kleine hoeveelheid kristallijn loodchloride aanwezig. Er zijn echter geen duidelijke aanwijzingen voor de herkomst van de zouten.
Uit het klimaatonderzoek blijkt dat er veel uitwisseling plaatsvindt tussen de lucht in de synagoge en de buitenlucht. De luchtvochtigheid en de temperatuur in de synagoge volgen die van buiten in een gedempte vorm. Binnen in de synagoge zijn er geen significante verschillende waargenomen tussen de vier verschillende meetlocaties. Het huidige klimaat in en achter de Heilige Ark geeft een significant risico op schimmel. Door het afsluiten van de Ark ontstaat er een microklimaat, waarin het textiel zoveel vocht opneemt dat het vervolgens door zwaartekracht op de planken druipt en plasjes vormt. Waarom er van de vorming van dit vochtige microklimaat sinds 2016 sprake is, en dit voor die tijd niet aan de orde was, blijft onduidelijk. Er zijn tijdens dit onderzoek geen aanwijzingen gevonden voor een verklaring van dit verschijnsel. Vermoedelijk betreft het een verandering in de situatie in de buitenomgeving van de synagoge aangezien het binnenklimaat dat van buiten volgt.
Gezien de vochtproblemen in de Heilige Ark is het belangrijk om de relatieve luchtvochtigheid (RV) zowel in als achter de Ark te verlagen door te ventileren en/of de temperatuur te verhogen en/of de lucht te ontvochtigen. Echter moet gerealiseerd worden dat dit slechts symptoombestrijding is. Het advies is dan ook om contact op te nemen met de gemeente om te achterhalen of er in 2016 werkzaamheden met betrekking tot aan- en afvoer van de waterhuishouding rondom het pand uitgevoerd zijn.
